Koronada akciğerde neler oluyor?

Koronada Akciğerde neler oluyor?

Surfactant nedir?

Bu soruların cevabını vermeye çalışayım.

Aşağıda akciğerlerimizin solunum yapan kısımları alveolleri görüyoruz.

Alveolar sacs dediği kısım alveol keseciklerimizdir.

Bizim işimiz bu keseciklerle. Çünkü bu Covid 19 hastalığında bu keseciklerin yüzeyinde işler bozuluyor.

Bu keseciklerin yapısını daha yakından inceleyelim:

Bu alveol keseciklerinin içi iki farklı tip hücreyle kaplıdır. Tip 1 ve Tip 2 denen bu iki farklı hücreyi inceleyeceğiz.

Normal yapısında alveollerin yüzeyi  %93 tip 1 hücreyle, %7 tip 2 hücre ile kaplıdır. Bu hücreler alveolun içi yüzeyini oluşturur. Buralardan oksijen içeri geçer.

Bu alveoller kese şeklindedir ve içi boştur. Oraya hava dolar. Ancak bu hücreler ve kese içi boşluğun arasında , hücrelerin üstünü kaplayan sürfaktan maddesi vardır.

Sürfaktan maddesinin amacı ‘yüzey gerilimi azaltmaktır’ . Bu şu demektir, sürfaktan sayesinde akciğer sünger gibi açılıp kapanabilir. Sürfaktan olmazsa akciğer içine çöker sönük kalır.

Surfaktan bol yağlıdır. Yağlı olduğu içinde tıpkı bir deterjan gibi kaygan ve çözücüdür.

İçindeki yağlara biz fosfolipidler diyoruz. Fosfotidil kolin, fosfotidil inositol gibi isimleri vardır.

Fosfolipidler nerede çok ise orada kayganlığın ve esnekliğin çok olduğunu anlamalıyız.

Surfaktan doğumla beraber bebekte de vardır. ancak bazı erken doğmuş bebeklerde surfaktan üretilmemiş ise doğumdan 24-48 saatte bebek solunum sıkıntısına girer. Bebeklerdeki ARDS ,akut solunum sıkıntısı, denen durum budur. Görüldüğü gibi sadece 24-48 saatte solunum yetersizleşir. Yani surfaktansızlık çok hızlı dert açar. Bebeklerde hemen surfaktan vererek ve bir takıp ek tedavilerle durumu düzeltirler. Bizim konumuz büyüklerdeki solunum sıkıntısıdır. Acaba bu covid19 ARDS durumunun çocuklardakine benzer yönü var mıdır?

Dönelim başa ve alveollerde bu sürfaktanı nasıl ürettiğimize bakalım:

Tip1 hücreler:

Alveollerdeki çoğunluk olan Tip 1 hücreler, gaz alışverişinden sorumlu kısımdır. Yassı hücrelerdir. Yanyana dizili olarak alveol keseciğinin içini kaplarlar. Kolay zedelenirler o yüzden sürekli yenilenirler.Tıpkı  barsak epitelimizde olduğu gibi. Temel işleri budur.

Tip2 hücreler:

Gelgeleim Tip 2 hücreler kendilerine methiye dizilmesini hakederler. Sayıları oran olarak çok azdır ama asıl akciğerin bekçileri bunlardır.

Tip 2 hücreler sadece %7 orandadır. Bebekte çok az iken yetişkinde bu orandadırlar.
Bunlar düz değil daha oval sivri yapılıdırlar.

Tip 2 hücreler aslında akciğerin bir tür kök hücreleridir. Tip 1 lerin oluşmasını bunlar sağlar. Akciğerde hasar gören tip 1 ler var ise bunlar onları yenilerler.
Tip 2 ler sıradan düz hücreler değildir. Sekretuar hücrelerdir. Yani madde üretip salarlar. Bu maddelerin başında surfaktan gelir. Evet bizim mühim maddemizi bunlar üretir.
Tip 2 hücrelerin diğer bir özelliği, üzerlerinde ‘su kapıları ‘ (aquaporin) ve iyon pompaları vardır. Akciğerde sıvı birikmesini engellerler .
Tip 2 ler bağışıklık savaşında da yeralır. İnnate immunity denen ilk aşama viral veya bakteriyel savunmada, ürettikleri ‘collectinler’ ile savunma yaparlar. Kollektinler patojenlere bağlanıp, onların zararlı olduğunu alveolar makrofajlara sunarlar. Alveolar makrofajlar ise akciğerdeki her türlü enfeksiyon durumunda en öndeki savaşçılardır. Tip 2 lerdeki kolektrinler makrofajlara düşmanı işaret eder.
Tip 2 ler sadece virus ya da bakteriyel savaşmakta değil toxin temizlemekte de görevlidir. Xenobiyotik denen, insan hormonlarını taklit eden zararlı kimyasalları akciğerde, tıpkı karaciğer gibi detoksifiye ederler. Kirli havada, sigarada olan maddeler ve küçücük küçücük nefesle içimize kaçmış plastik veya kimyasal maddeleri bu yöntemle temizlemeye çalışırlar.

Surfaktanın diğer faydaları:
Tip 2 hücreler bahsi geçen herseyi kendi yaparken ürettiği surfaktan da iş yapar.

Surfaktan sadece kayganlaştıran bir yağlı maddeden öte bir şeydir.

Surfaktanın içinde SOD ve Katalaz enzimleri vardır. Bu iki enzim antioksidan enzimlerdir. Bu enzimlere akciğerde bir savaş oldugunda savaş sonrası ortalığı temizlemek için ihtiyaç duyarız.

Biraz daha açalım: Akciğere virus girdiğinde , alveolar makrofajlar onları içlerine alıp hidrojen peroksit, superoksit, peroxinitrit ve dahi bizim çamaşır suyu benzeri kimyasal serbest radikallerle öldürmek ister.( Bu konunun ayrıntılı anlatımı için eski yazılarıma bakınız.)

İşte bu virus savaşında virus öldürülürken bu çamaşır suları akciğeri de zedeleyebilir. Bu olmasın diye antioksidan savunmadaki bu iki enzim sürfaktanda da vardır.

Sürfaktan burada fazladan antioksidan kapasite sağlar.

Buraya kadar tip2 hücrelerin  ve onların ürettiği surfaktanın önemini gördük.

Şimdi bunları virüse bağlayalım:

ACE2 Reseptörü:

Bu korona virüsü , akciğere girerken ACE’2 reseptörüne tutunuyor diye öğrendiniz değil mi?

İşte ACE2 bu tip 2 hücrelerin tepesinde bulunuyor….

Şimdi noktaları bağlamaya başlayacaksınız.

Virus ACE2 yi ve tip 2 alveol hücrelerini etkisiz hale getiriyor.

Bu durumda Tip 2 hücrelerin ürettiği hiçbirşeyin olamayacağını anlayabiliriz.Bu bilgiyi;

-Surfactan azalmasına,

-Tip2 lerin azalmasıyla , su kanallarıyla akciğerin içindeki sıvının boşaltılmamasına, akciğer ödemine,

-Tip2 lerin azalmasıyla Tip1 lerin yenilenenesine , oksijenin içeri geçememesine

vs vs konuyu bağlayabiliriz.

Burada başka ek nokta daha ince ayrıntı olmakla beraber çok önemlidir.

ACE2

Ace2 denen maddenin açık adı; angitensin dönüştürücü enzimdir.

Basitçe yaptığı şudur:

Angitesin-1 diye bir madde vardır. Bu angiotensin-1’in,  i angiotesin -2’ye dönüşmesi gerekir.

Aşağıda bir şema bulup ekledim.

Konumuz ANG-1’ i ANG-2 ye çeviren iki tane ACE’den ACE2 olan bizimkisidir.

Konu şu; ACE’nin 2 numaralısı yani ACE2 olmazsa bu Angiotesin 1 ve 2, en zararsız formu Angiotensin 1-9 ve 1-7 yazan haline dönüşmüyor. Yukarda işleyişi görüyorsunuz.

Bize ne bundan diyorsanız, önemi şu:

Bu olmazsa AKCİĞERDE FİBROZİS oluyor. ACE2 olmazsa akciğer proliferasyona ve fibrozise gidiyor. Fibroz taşlaşmış esnemeyen akciğer demek. Ölümü getiren bu.

İşte Tip2 hücrelerin tepesindeki ACE2 reseptörü,

Tip2 olmayınca olmayan surfaktan

ACE2 olmayınca fibroza eğilim vs..

tüm konuları basitçe öğrendiniz.

İşte Korona bu ACE-2 ye yapışarak hem ACE-2 yi , hem tip-2 hücreleri ve onların sağladığı tüm faydaları azaltıyor.

Ve küçük bir dip not ekleyelim ki bu da olayın can alıcı noktalarının başı:

ACE2 , angiotensinlere etkisi ile NO nitrik oksit üretimine katılıyor. Nitrik oksit tüm damarların gevşeyebilmesinin tek yolu. Nitrik oksit yok ise damarlar büzüşür.

 

Yoğun bakımcılar, Nitrik oksit solutulmasını ve surfaktanın dışardan verilerek tedavide kullanılmasını yakın zamanda gündemlerine aldılar.

Atlatacağız yakında..

Sevgi ve saygılarımla..