Fibromiyaljide ağrıların sebebi nedir? Covidde fibromiyaljiye benzer kas ağrıları neden olur?

Fibromiyalji

Kaslardaki yaygın ağrı günümüzün yaygın hastalığıdır.Tedavide çok yol katedilmesine rağmen henüz tam bir çözüm yoktur.  Bu yazımın konusu fibromiyaljinin biyokimyasal mekanizmasını incelemek ve coviddeki yaygın kas ağrılarıyla benzerliğini açıklamaktır. Mekanizmayı anladıktan sonra uzun bir listeyle bu ağrıları durdurmak için neler yapabileceğimizi anlatacağım

Fibromiyalji ; yaygın kas ağrıları, kaslarda ağrı eşiğinde düşme, kaslarda gerginlik, kaslarda sertlik şikayetleriyle oluşur. Eşlik eden şikayetler olabilir; yorgunluk, halsizlik, depresyon, uyku ve bağırsak sorunları gibi. Fibromiyaljik ağrıların sebebini açıklayabilmek için birkaç mekanizmayı anlatacağım. İlk ele alacağım mekanizma serotonin eksikliği mekanizasıdır. Fibromiyalji semptomlarının azaltılmasında tedavide yeri olan serotoninin azalmasının ağrılara etkisini inceleyelim.

Serotonin ve triptofan

Genel olarak mutluluk hormonu olarak tanımlanır. Mood dengesi, uyku , bağırsak hareketlerinin düzgün olması için gereklidir. İlk bilmemiz gereken; Serotonin yapımı için triptofan isimli bir aminoaside ihtiyacımız olduğudur.Triptofanı yiyeceklerle alırız. Gıdayla gelen triptofanın akibeti vücuttaki serotonini arttırmaktır. Artmış serotonin gevşeyen kaslar, iyi bir uyku, çalışan bağırsaklar olarak işe yarayacaktır. Ancak yiyeceklerden triptofanı alabilmek için onun bağırsaktan emilebilmesi lazımdır. İşte burada triptofanın emilimini engelleyen ona bir rakip vardır; früktoz. Bağırsaktaki früktoz arttıkça triptofan emilimi ve dolayısıyle serotonin miktarı azalır.

Günümüz beslenmesinde yüksek fruktozlu mısır şurubu kısaca HCSF,işlenmiş gıdalarda çok bol miktarda kullanılır. Özellikle unlu ve şekerli hazır gıdaların yenmesiyle bağırsaktaki früktoz miktarı artar. Biyokimyasal olarak bu früktoz ile serotoninin ön maddesi olan triptofan olumsuz etkileşir. Özellikte bağırsakta iyi bakteri eksikliği varsa bu etkileşim artar, sonuçta kana geçen triptofan miktarı azalır. Yani iyi hissetmek için tatlı-unlu yedikçe triptofan kaybıyla azalmış serotonin yüzünden daha kötü hissederiz.

Triptofanın früktoz ile yarışmadığını umalım, diyelim ki işlenmiş gıdalar yemiyoruz. Bu seferde triptofanın karaciğerdeki akıbetine bakmalıyız.

Triptofanın serotonin olmadan önce 5HTP isimli ara maddeye dönmesi lazım. Triptofan, Serotonin olabilmek için ancak bu haliyle beyne geçebiliyor. 5HTP önce serotonin oluyor ve biz gevşemiş ve iyi hissediyoruz. Serotoninden melatonin de yapıldığı için iyi bir uyku sağlayabiliyoruz.Ancak bu ideal senaryo. Fibromiyaljide başka bir senaryo devreye giriyor: Serotonin steal sendromu; yani serotonin çalan sendrom.

Triptofanın serotonin yolu dışında gideceği diğer yol istenmeyen bir yoldur, ancak bazı durumlar serotonini bu yola sokuyor, o yüzden biz buna serotonin çalma yolu diyoruz; tıbbi adı kinürenin yolu.

Triptofan sertonin yolundan bu yola saparsa kandaki serotonin ve ona bağlı melatonin azalıyor. Bu istenmeyen yol karaciğerdeki iki enzim tarafından sağlanıyor. Triptofanı bir anlamda kötü yola düşüren bu iki enzim stres varsa aktive oluyor. Kortizol yüksekliği triptofanı dolayısıyle serotonini azaltıyor. Stresimiz varsa düşük moodda olmamızın açıklamalarından biri bu yolun aktive olması. Kortizol dışında inflamasyon yapan sitokinler bu yolu aktive ediyor. (Aşagıda açıklayacağım koviddeki kas ağrılarının sebebi de bu sitokinler.) Vücutta bir inflamasyon varsa, mesela bağırsakta inflamatuar hastalıklar gibi, artan sitokinler karaciğerde bu enzimi aktive ediyor. Sonuçta serotonin yapımı azalıyor. Bir başka nokta ise, triptofanı kötü yola ( kinürenin yolu) yönlendiren bu enzimlerin aktivitesi östrojen ile artıyor. Kadınlarda dah fazla  fibromiyalji görülmesinin sebeplerinden biri de bu.

 

Buraya kadar şunları öğrendik:

1-Fibromiyaljide serotonin düşüklüğü olabilir.

2-Serotoninin  maddesi triptofandır ve yiyeceklerle alınır.

3-Bağırsaktaki früktoz özellikle HCSF şeklindeki işlenmiş unlu-şekerli gıdalardaki früktoz, triptofanın emilimini azaltır, onla yarışır.

4-Triptofan normalde 5HTP ve sonra serotonin olur. Serotonin de melatonine dönüşür. Bu istediğimiz yoldur.

5-Serotonin çalma sendromunda, serotonin şöyle çalınır: Triptofan serotonin olacağına kinürenin yoluna gider. Vücuttaki serotonin azalır.

6-Bu yola gitmesini , stres (kortizol) , inflamasyon (sitokinler) ve östrojen arttırır.

 

Laktik asit:

Şimdi bir başka fibromiyalji sebebi olarak oksijensizliği incelemeliyiz.

Açıklaması şöyle: Kaslardaki oksijensizlik çok önemlidir çünkü fibromiyaljideki ağrıların kaslarda yeterli enerji üretilememesiyle de alakası vardır. Vücuttaki oksijen yetersizliği kaslarda enerji için oksijenli enerji üretimini oksijensiz yola çevirir. Oksijensiz yolun artığı laktik asittir. Fibromiyaljide kaslarda laktik asit birikir. Yorgunluk , halsizlik ve et kesiği gibi dediğimiz laktik aside bağlı ağrı oluşur. Sadece nefes almakla oksijeni alakalandırmakla yetinemeyiz. Anemide de oksijen azlamıştır. Kadınların aneminin yaygın olması, anemiye bağlı kanın az oksijen taşımasıyla bu şikayetleri artırır. Bu paragraf bize fibromiyalji ile oksijenin dokulara taşınmasının önemini anlattığına göre, egzersizin fibromiyaljik ağrılara iyi gelmesini bu şeklide açıklıyoruz; egzersiz doku kanlanmasını arttırır.

 

Fibromiyalji tedavisi için neler yapabilir konusuna geçelim:

1-Hazır früktoz içerikli gıdaları bırakmak.

2-Triptofan içeren gıdaları arttırmak.

3-Triptofanın kaynağı olan proteinleri midede iyi sindirebilmek için yeterli mide asidinin olması.

4-Triptofanın çalınmaması için, stres miktarını azaltmak.

5-Triptofanın çalınmaması için inflamasyonu azaltmak : Bunun için  yapılabilecek ilk şey; en temel inflamasyon kaynağı bağırsak sağlığını desteklemek. ( glütensiz gıdalar, probiyotikler, colostrum, sindirim enzimleri, mide asidi destekleri, çinko)

6-Kaslara yeterli oksijien gitmesini sağlamak: egzersiz, masaj, yoga , nefes çalışmaları, aneminin düzeltilmesi,

7-Magnezyum desteği almak. Magnezyum hem kas gevşemesine hem de kasta enerji oluşuma yardımcı olur.

8-Güneşe çıkmak: Güneş ışınları içerisindeki infrared dalga boyu kas gevşemesine yardımcıdır. Ayrıca güneşlenmek damarlardaki nitrik oksidi arttırarak damarları gevşetir ve böylece vücutta daha çok oksijen dolaşabilir.

9-Karbonhidratı azaltan ama yağı ve sebzeleri arttıran bir beslenme biçiminde geçmek.

10-Kaslarda oksijensiz glikoz yakımı sonucu oluşan laktik asidi azaltmak için yağ yakımını desteklemek; l-karnitin desteği .

11-5HTP desteği almak.

 

Covid ve kas ağrıları:

Coviddeki kas ağrıları konusuna gelirsek, yukarıda anlattığım serotonin çalma sendromuna benzer bir durum oluşuyor. Çalışma sonuçlarına göre, covid pozitif hastalarda kinürenin yolu artıyor. Yani serotonin yerine bu yol aktive oluyor. Bu yolu sağlayan karaciğerdeki iki enzimin sitokinler ile aktive olduğunu yazmıştım. Covidde artan İnterlökinler ( özellikle İL6) ve interferon bu enzimleri dürtüyor. Triptofan serotonin yoluna değil bu yola gidiyor. Serotonin azlığı kaslarda yorgunluk, ağrı, depresif mood olarak kendini gösteriyor.

 

Bu yazımda, fibromiyalji başlığı altında konuyu yazsam da başlık depresyon olsaydı da aynı içerikler olurdu. O yüzden depresif hisseden, kronik yorgunluk, halsizlik, keyifsizlik, uyku sorunları hissedenler de kas ağrıları hisseden kişiler kadar bu yazıyı okuyabilirler. Çözüm önerileri de benzerdir.

Yazımızı triptofan içeren gıdalar listesiyle bitirelim:

Et: karaciğer, hindi göğsü, tavuk göğsü,

Yumurta

Balık: sardalya, uskumru, somon

Meyve: muz, ananas, avakodo

Kuruyemiş: Fıstık, kaju, badem, ceviz

Keçi- koyun sütü, soya

Sebze. Fasulye, nohut, kahverengi pirinç, ıspanak, bezelye

Tohum: kabak çekirdeği, susam, çemen, keten tohumu, ayçiçeği

Çikolata, kakao